Bài Viết

Tên báo đài và mạng xã hội mấy ngày nay, nhiều phụ huynh và người quan tâm tới giáo dục đang bàn luận về việc một trường tiểu học đưa ra một danh sách dài gồm 23 đầu sách yêu cầu cho học sinh lớp 1 trong năm học 2020-2021 này. Các bài chia sẻ cũng như bàn luận về chủ đề trên bắt đầu khi nhiều người cho rằng danh sách yêu cầu quá dài và số tiền khá lớn. Những lời chỉ trích và lý do phỏng đoán đa dạng từ vấn đề lợi ích nhóm, đa cấp, chương trình cải cách mới, trách nhiệm của trường, của bộ giáo dục,…

Nếu đọc kỹ danh sách đầu sách cho học sinh lớp 1 và lấy đó làm ví dụ cụ thể chúng ta cùng thảo luận nhé! (Lưu ý: Danh sách sách vở này mình không tiện chia sẻ vì vấn đề bản quyền. Bạn có thể tự tìm hiểu ạ). Mình sống ở nước ngoài nên chắc chắn có nhiều điểm mình đưa ra chưa sát với tình hình thực tế Việt Nam. Nhưng xin bạn nhớ rằng: Nếu bạn muốn chia sẻ quan điểm, mình và nhiều bạn khác muốn nghe. Bàn bạc cũng là bước quan trọng trong quá trình lập kế hoạch giải quyết vấn đề ạ. Mình mong chúng ta cùng đóng góp, bàn luận góp phần tìm ra giải pháp thay vì chỉ trích. Quan trọng nữa là mình muốn nêu rõ quan điểm cá nhân: Trong việc giáo dục con em, trách nhiệm rất lớn không chỉ từ phía nhà trường, mà gia đình và sự kết hợp giữa gia đình, nhà trường, và cộng đồng- xã hội đóng góp phần không hề nhỏ!

Dưới đây, mình đưa ra 3 bước gợi ý cho phụ huynh nào quan tâm và hy vọng sau bài chia sẻ này, phụ huynh sẽ tìm được câu trả lời cho câu hỏi sau: “Nếu bạn thấy danh sách sách vở yêu cầu cho con mình quá nhiều và quá tốn kém thì bạn sẽ làm gì?”

 Bước 1: Nghiên cứu danh sách các sách vở và đồ dùng học tập yêu cầu

Là phụ huynh, bạn nên dành thời gian “nghiên cứu” danh sách sách vở của con. Bạn có thể làm như sau: tra cứu trên mạng, ra hiệu sách tìm sách vở của con và ngồi đó xem, hoặc mượn phụ huynh khác đã mua bộ sách vở yêu cầu rồi mang về nhà để xem chúng có những nội dung gì. Lý do bạn chỉ tra cứu và chạy ngược xuôi như trên vì bạn có thể đang cảm thấy danh sách sách vở yêu cầu cho con dài và nhiều tiền quá. Do vậy, bạn không cần quá vội vàng đi mua phải không? Nhưng vì sớm hay muộn bạn cũng cần biết con học gì trên lớp nên việc “nghiên cứu” trước cũng là việc bạn nên làm.

Nếu đọc kỹ danh sách yêu cầu ví dụ cho lớp 1 như trong hình, bạn sẽ thấy sách giáo khoa có khoảng 10 cuốn, còn lại là vở làm bài tập, và đồ dùng học tập khác. Việc người biên soạn “chu đáo” soạn luôn cả vở bài tập là tính luôn cho giáo viên lấy dùng giao bài tập cho học sinh. Họ chắc nghĩ làm vậy để giáo viên bám đúng chương trình và yêu cầu chương trình, khỏi tốn công suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo thêm. Giáo viên cứ dạy theo sách giáo khoa, học sinh làm hết vở bài tập thế là không lo không theo đúng và đạt yêu cầu. Điều này thể hiện việc chương trình vẫn quá coi nặng kiến thức và kết quả học tập có thể “hình thấy” của học sinh.

Như mình hiểu, ở VN chương trình gắn sát với nội dung từng bài trong sách giáo khoa. Chương trình và sách giáo khoa tưởng là 2 thứ khác nhau nhưng lại như 1. Chương trình được coi là pháp lệnh. Tức là giáo viên phải nhất nhất dạy từng bài theo đúng tuần, đúng tháng quy định, không được phép bỏ qua một đơn vị bài học nào. Nên nếu học sinh lớp 1 được quy định học 8 môn chính thì bắt buộc giáo viên và học sinh phải dạy và học theo sách vở của 8 môn ấy.

Danh sách các sách giáo khoa và những đồ dùng học tập, như mình hiểu, là được nhà trường (Ban giám hiệu-BGH và giáo viên) họp bàn để chọn ra. Nhưng khi đã vào năm học, danh sách yêu cầu gần như không có khả năng thay đổi. Vậy đây là bài học kinh nghiệm để năm sau, và các phụ huynh khác sẽ cần đề nghị nhà trường lấy ý kiến phụ huynh trước khi quyết định chọn bộ sách nào và đồ dùng học tập gì. Nhưng tới đây mình vẫn khẳng định có thể giải quyết được phần nào những lo lắng về số lượng sách nhiều và tốn kém . Xin bạn đọc tiếp các bước phía dưới ạ.

(Chia sẻ: Ở trường con mình học ở thành phố Chicago, mang Illinois, thường thì phụ huynh cũng không có cơ hội hay được mời để tham gia cùng nhà trường chọn sách cho học sinh. Có thể đại diện hội phụ huynh có được tham gia góp ý, nhưng đây chỉ là phỏng đoán cá nhân của mình. Mình cũng chưa từng hỏi trường về cơ hội phụ huynh tham gia chọn sách và những đồ dùng học tập khác. Trong danh sách dùng học tập gia đình phải mua không có cuốn sách giáo khoa nào (mình sẽ giải thích phía dưới sau), nhưng cũng dài lắm ạ. Ví dụ, danh sách yêu cầu gồm 1 hộp bút chì màu, 1 hộp bút sáp, 1 hộp bút chì, 1 hộp bút dạ, một hộp bút đánh dấu, thước kẻ, 5-6 viên tẩy, 3-4 folders -bìa đựng giấy A4, 2-3 lọ hồ dán, 4-5 cuốn vở trắng, 2 cái kéo, 2 hộp giấy ăn, 1 lọ nước rửa tay khô, 2 hộp giấy ướt diệt khuẩn…. Xin thưa, cũng tốn kém đó ạ. )

 Bước 2: Liên lạc với giáo viên càng sớm càng tốt trước khi con vào học

Bước 2- Bạn nên liên lạc (trao đổi trực tiếp hoặc viết email) với giáo viên về những thắc mắc là rất cần thiết vì hai lý do. Thứ nhất, trao đổi với giáo viên để làm sáng tỏ những thông tin và thắc mắc bạn có trong bước 1. Gặp giáo viên là cơ hội bạn được bày tỏ ý kiến và đặt câu hỏi. Giáo viên cũng có cơ hội để được biết ý kiến và thắc mắc của phụ huynh và được giúp đỡ kịp thời. Cụ thể: Ở Việt Nam, mình tin là danh sách sách vở và đồ dùng học tập khác chắc chắn không phải do giáo viên của con tự quyết định rồi. Các bộ sách giáo khoa cải cách đã được bộ giáo dục kiểm định và thông qua. Thầy cô đã được tham gia họp với ban giám hiệu trường (BGH) và các giáo viên khác trong trường, hay trong tổ giáo viên để chọn và thống nhất danh sách ấy . Vì thế mà phụ huynh khi gặp giáo viên chắc sẽ được giải thích rõ hơn về chương trình và yêu cầu đồ dùng học tập.

Lý do thứ 2, khi gặp giáo viên, bạn có cơ hội đề đạt nguyện vọng, đề xuất ý tưởng và thuyết phục giáo viên cùng giúp đỡ và cùng làm với bạn. Cụ thể trong vấn đề sách vở nhiều+ tốn kém thì bạn nên đề đạt nguyện vọng muốn tìm ra phương án để học sinh mua sách vở thế nào để tận dụng hiệu quả, và tiết kiệm hơn. Bạn cũng có thể muốn đề đạt vài ý kiến mua và sử dụng sách ở nhà và trên lớp và liệu phương án dạy và học có thể có những thay đổi tích cực hơn. (Nguyện vọng, ý tưởng, sự hợp tác giữa giáo viên và phụ huynh cụ thể là gì, xin đọc ở bước 3). Xin nhấn mạnh, ở bước 2 , ngoài 2 lý do trên, mục đích bước 2 mình gợi ý còn để bạn gợi mở cho giáo viên những thử thách, đổi mới trong quá trình dạy và học tương ứng. Giáo viên cũng sẽ có thời gian suy nghĩ sâu hơn về kế hoạch giảng dạy và các công tác đánh giá, kiểm tra, và hỗ trợ học sinh.

Tuy nhiên, cách sử dụng sách vở và giảng dạy sáng tạo, đổi mới trong một lớp nhất định cần có sự bàn bạc, thống nhất, và quyết tâm của không chỉ cá nhân bạn và giáo viên mà từ đại đa số phụ huynh và giáo viên. Chính vì thế bạn sẽ cần cố gắng để bước 3 dưới đây được thực hiện.

 Bước 3: Họp phụ huynh tìm giải pháp

Phụ huynh và giáo viên có thể họp phụ huynh đầu năm (trước ngày đầu tiên đi học của con). Phụ huynh (trong đó có bạn) và cả giáo viên không thể giảm số lượng chương trình, môn học, giảm sách vở nhưng không ai cản bạn, các phụ huynh khác và giáo viên đưa ra đề nghị cho các lựa chọn về cách sử dụng sách vở, và thông nhất phương pháp dạy học cho học sinh một cách hơp lý. Vì thế, tại buổi họp phụ huynh, phụ huynh sẽ cần đưa ra vấn đề sách vở và thể hiện thiện chí và mong muốn tìm cách mua và sử dụng sách vở hiệu quả, thống nhất phương án dạy và học bằng cách trả lời những câu hỏi sau:

 Câu hỏi 1: Điều gì là điều quan trọng khi con mình học lớp 1?
Với mình, khi con học lớp 1 thì điều quan trọng nhất chưa phải kiến thức. Mình xác định như vậy. Mình muốn con ở trường luôn thấy vui vẻ, về nhà không phải làm bài tập. Con mới vào lớp 1 mà, tất cả những điều con cần là làm quen, được giới thiệu, khám phá, xây dựng thói quen, bắt đầu có ý thức về việc học tập nghiêm túc…). Còn nữa, sức khoẻ rất quan trọng nên đi học chỉ cần mang balo nhẹ nhàng, trong đó không có sách vở gì cả (Còn trong ba lô có thể có gì thì mình xin đề cập ở bài viết khác ạ). Sách vở làm sao chỉ cần đủ dùng, tránh mua thừa lãng phí, mang đi mang lại nhiều vất vả cho con.

 Câu hỏi 2: Phương án mua và sử dụng sách vở như thế nào thì hợp lý?

(Chia sẻ: Ở trường con mình bên này, phụ huynh không cần mua sách giáo khoa cho con vì trường đã mua và trang bị sẵn cho từng lớp. Đây là tài sản chung của lớp của trường nên thường thì không bạn học sinh nào mang sách về nhà cả. Sách được để trên giá sách chung của lớp. Số sách đó cũng hạn chế lắm. Tức là không phải mỗi bạn sẽ có riêng một cuốn để dùng đâu ạ. Khi nào cần dùng, một vài bạn trong lớp sẽ đi lấy về cho nhóm mình dùng. Tất nhiên cần hiểu rõ rằng, việc sử dụng sách giáo khoa ở Mỹ rất khác ở Việt Nam. Mình xin không phân tích dài ở đây.)

Mình chia sẻ thông tin việc dùng sách ở cấp tiểu học ở Mỹ để gợi ra cho phụ huynh, giáo viên và nhà trường một số ý sau. Ở Việt Nam, rõ ràng không ai quy định mỗi bạn học sinh cần phải có một cuốn sách giáo khoa riêng. Nhưng đây có lẽ là luật bất thành văn bao đời. Do vậy, nhiều người trong chúng ta, gồm cả giáo viên và phụ huynh, và ban giám hiệu trường, đều cho rằng mỗi một học sinh cần phải có bộ sách vở riêng nên cũng chưa hề đặt câu hỏi hay nghĩ khác đi. Vậy giờ nếu cứ 2 bạn ngồi cùng bàn (hay 3 bạn được ghép nhóm) dùng chung 1 cuốn thì học sinh, bạn và các phụ huynh khác cùng giáo viên thấy sao ạ? Nếu đồng lòng thì cho lớp con mình thử nghiệm luôn xem sao. Sau 1, 2 tuần thấy không ổn thì giáo viên thông báo phụ huynh phương án thay thế hoặc mua mỗi bạn một cuốn dùng vì sau quan sát thực tế, thầy trò thấy nhiều vấn đề quá, việc tiết kiệm sách dùng chung là không thể.

Phụ huynh và giáo viên thống nhất cách dùng chung sách rồi thấy không hợp lý thì sửa thôi ạ. Chắc 1, 2 tuần không ảnh hưởng tới học tập của con lắm nhỉ? Còn nếu thấy việc sử dụng chung được áp dụng hiệu quả, tức là học sinh không thấy có vấn đề gì trong học tập, lại còn thêm kỹ năng hợp tác tốt, …thì cứ vậy triển khai. Lớp 30 bạn học sinh thì mua 15 bộ sách giáo khoa thôi. Nếu phụ huynh muốn tiết kiệm tiền thì tiền đã giảm một nửa rồi. Nếu thử nghiệm thấy học trên lớp dùng sách giáo khoa là đủ rồi, về nhà học sinh lớp 1 cũng không cần dùng, hay không có thời gian xem lại sách giáo khoa, vậy thì phụ huynh, học sinh và giáo viên thống nhất để sách lại lớp luôn. Con em/học sinh cũng không cần mang đi mang lại sách giáo khoa rất vất vả. Học theo Mỹ luôn  Nếu số ít phụ huynh không đồng ý cho con dùng chung sách thì họ vẫn có thể mua sách riêng cho con mình, mang di mang về theo nguyện vọng, không vấn đề gì ạ.

Với vở bài tập/vở thực hành, tốt nhất là bạn cùng các phụ huynh khác trong lớp và thầy cô cũng nên thống nhất rằng 90-100% lượng bài tập được hoàn thành ngay trên lớp. (Hãy nhớ lại Câu hỏi 1: Điều gì là điều quan trọng khi con mình học lớp 1? ở trên). Nếu như thay đổi được tư duy và phương pháp dạy học như trên thì chắc chắn học sinh lớp 1 không cần mang một cuốn sách hay vở nào về nhà cả. Thử nghĩ nhé: Con đã đi học từ sáng sớm tới chiều muộn mới về. Con cần nghỉ ngơi, vận động, ăn uống, tắm giặt, chuyện trò và chơi với anh chị em, nghe ba mẹ đọc sách, rồi đi ngủ (8h:30-9:00 tối). Con sẽ đâu cần và đâu còn thời gian để làm bài tập gì thêm.

Nếu nhiều phụ huynh thắc mắc thế khi kết thúc năm học thì sách giáo khoa xử lý sao ạ? Các tình huống phát sinh khác như muốn “chia” sách, chia tiền, …thì đều có cách cả. Phụ huynh cứ chịu hiểu, lắng nghe, chịu thay đổi, giáo viên cũng chịu thay đổi, sáng tạo, hợp tác với phụ huynh thì kiểu gì chúng ta cũng có phương án hợp lý ạ. Chắc phụ huynh và giáo viên suy nghĩ chút cũng có thể tìm ra câu trả lời khá dễ dàng. Mình chỉ lưu ý là mục đích của mình khi gợi ý sử dụng sách và vở linh hoạt hơn như trên là muốn bạn, phụ huynh, giáo viên và nhà trường thay đổi nhận thức và hướng mọi người hợp tác vì học sinh và tiến bộ chung của cộng đồng. Do vậy, nhìn chung, sách vở mình sẽ động viên phụ huynh quyên góp lại cho trường, cho lớp sau học. Tiết kiệm tiêu dùng không cần thiết, tiết kiệm sử dụng giấy rác, tái sử dụng bảo vệ môi trường, học lấy kiến thức nhẹ nhành cho học sinh lớp 1 thôi để các bạn ấy luôn vui vẻ, không áp lực cho cả giáo viên và học sinh trên lớp và sau giờ học.

 Trên đây là 3 bước mình gợi ý cho phụ huynh về vấn đề sách vở nếu năm học này phụ huynh còn kịp áp dụng. Chỉ lo nhất chính bản thân bạn lại là những người yêu cầu cô giáo giao thêm bài tập. Lo thêm nữa là giáo viên và phụ huynh đề xuất việc sử dụng sách vở nêu trên nhưng BGH nhà trường không đồng ý. Vậy phụ huynh và giáo viên nhớ mời đại diện BGH họp cùng nhé! Ít nhất nếu BGH không đồng ý, thì trong buổi họp, phụ huynh và giáo viên vẫn được phép yêu cầu BGH đưa ra những lời giải thích hợp lý cho sự không đồng ý đó! Mình quan niệm, thay đổi trong giáo dục nên xuất phát từ bản thân phụ huynh giáo viên trước. Cộng đồng phụ huynh và giáo viên có những thay đổi mạnh mẽ trong nhận thức và hành động, sẽ đem lại những tác động và ảnh hưởng tích cực lên cấp trên. Chúng ta muốn thay đổi, thì đừng trông đợi chỉ thị từ trên xuống mới làm nhé! Cảm ơn BẠN đã đọc bài chia sẻ khá dài này!