Một người bạn của gia đình mình, Laura Page, đã chia sẻ: Một trong những trách nhiệm của cha mẹ là nói chuyện với các con về những điều CÓ THỰC đang diễn ra ngoài kia- thế giới mà họ đã mang những đứa con của họ tới. Mình đồng ý với quan điểm đó bởi, với mình, việc cho con biết nhiều hơn về thế giới ngoài kia là những cơ hội học tập và cơ hội để khơi gợi trong con về rất nhiều điều mà sau này khi lớn lên chúng có thể làm tốt hơn thế hệ trước, để làm cho thế giới này trở thành nơi đáng sống hơn và tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người.
Những ngày này, tin tức về Covid-19 trên nước Mỹ tạm thời dịu đi và nhiều “giấy mực” hướng về phong trào đấu tranh chống police brutality (sự lạm dụng quyền hạn quá mức của cảnh sát đối với dân thường). Phòng trào này diễn ra sau khi một viên cảnh sát dùng đầu gối (vô tình) đè nghẹt thở dẫn đến cái chết (không mong đợi) của một người da màu vì nghi rằng ông dùng $20 tiền giả. Bất chấp dịch bệnh, vài nghìn người với đủ màu da ở nhiều thành phố trên nước Mỹ đã/đang tham gia vào các cuộc biểu tình ôn hoà. Họ không chỉ biểu tình như một hình thức đấu tranh chống police brutality, mà họ muốn hành động để nói lên nạn phân biệt chủng tộc và nhiều sự bất công khác mà những người da đen phải chịu đựng hàng trăm năm qua, với mục đích nhằm yêu cầu đất nước có những thay đổi và cải cách cần thiết. Với mình, những cuộc biểu tình này không đồng nghĩa với loạn lạc và bất ổn, mà những cuộc biểu tình này là một phần của các phong trào đấu tranh đã có từ rất lâu như là một phần của quá trình phát triển và chuyển mình đi lên của xã hội.
Góp phần vào phong trào đấu tranh yêu cầu đất nước tiến hành những thay đổi cần thiết vì công bằng xã hội, ngoài hình thức xuống đường biểu tình ôn hòa, rất nhiều người, có cả những người bạn của mình, đã thể hiện sự ủng hộ của họ bằng nhiều cách khác nhau. Có anh bạn tôi viết bài chia sẻ khá sâu sắc về sự bất hạnh và đau thương dai dẳng mà nhiều người da đen ở Mỹ phải hứng chịu. Nhiều người bạn khác thay ảnh đại diện trên Facebook bằng dòng chữ “Black lives matter” (Người da đen đáng được sống). Người hàng xóm của tôi tự vẽ dòng chữ đó lên một khung tranh treo trước nhà …Đâu đó trên mặt báo đề cập tới nhiều phần tử (nhiều màu da) lợi dụng sự việc để đập phá, đốt, và cướp của. Còn nữa, trong số biết bao cảnh sát đáng kính đứng về công lý, không ít cảnh sát thẳng tay dùng vũ lực lên cả những người đang biểu tình ôn hoà. Điều đó là có thật nhưng không thuộc phong trào đấu tranh trên. Đi ngược với những nỗ lực đấu tranh cho một xã hội công bằng hơn và nhân văn hoa, thật đáng buồn vì đấu đó trên mạng xã hội, có những người nhập cư, làm việc hay học tập trên nước Mỹ, gia giảng về sự ngu dốt và xấu xa vốn có của người da đen như một sự chứng tỏ họ có đẳng cấp cao hơn về mọi mặt … Vậy một bà mẹ như mình đã nói gì với các con của tôi (một bạn 4 tuổi và một bạn 8 tuổi) về những điều CÓ THỰC đang xảy ra ngoài kia?
Sau khi chia sẻ và cung cấp thông tin cơ bản về sự việc trên cho con (background) (chỉ là kể, hoặc cho con đọc báo, xem video liên quan phù hợp), bạn có thể tham khảo những câu hỏi và gợi ý dưới đây của mình để bắt đầu một hay vài buổi nói chuyện với các con của mình sớm. Những câu hỏi và dẫn dắt dưới đây được sắp xếp từ dễ tới phức tạp hơn tuỳ thuộc lứa tuổi của các con.
– Cảnh sát cũng giống như những người bình thường khác, có cảnh sát tốt và không tốt. Con nghĩ sao về nhận định này? (lắng nghe con)
( Gợi ý: Với mẹ, cảnh sát không phải luôn luôn đúng, cảnh sát không phải luôn luôn là người tốt. Cũng như vậy, có những người xung quanh con như thầy cô, nhân viên nào đó trong nhà trường, người quen của ba mẹ, hay tổng thống, và chính những người làm cha mẹ không phải ai cũng luôn có những lời nói và hành vi đúng. Và con cần suy nghĩ về những điều mà con cho là chưa đúng ấy. Nói với ai đó mà con tin tưởng về những hành động và lời nói mà con cho là không đúng ấy. Con có quyền nói KHÔNG, có quyền bảo vệ mình và những người xung quanh khác.)
– Con có thấy thế giới muôn màu, thể hiện ở cả sự khác nhau về màu da của các bạn con không? Con thử kể mẹ xem các bạn của con/ hay những người con thấy và biết, có những màu da nào? (chuẩn bị hình ảnh các bạn nhỏ với nhiều màu da khác nhau nếu cần)
(Gợi ý: Mẹ có những người bạn thân với màu da đen, tên các bạn ấy là Jason, Dena, và Ranford. Rồi có bạn với màu da nâu, tên David. Ngồi cạnh bàn làm học của mẹ trước đây là Haigen, người đã tặng cây trầu bà cho nhà mình, con nhớ chứ? chú ấy có màu da vàng giống chúng ta. Con có nghĩ màu da quyết định người ấy giỏi và tốt bụng không? Mẹ thì không nghĩ là vậy.)
– Con biết nước ta là nước đa dân tộc không? Con kể tên những dân tộc mà con nhớ được không?
(Gợi ý:Con nhớ bài hát Ru em dân ca Xê Đăng không?, Trong bài hát “Từ rừng xanh cháu về thăm lăng bác”, con có nghĩ bạn sống ngay ở khu mình ở không?…)
– Trong số những người tham gia biểu tình ôn hoà, có rất nhiều người da trắng và các màu da khác, họ là những người giống như con và mẹ, không chấp nhận sự phân biệt chủng tộc, cảm thông cho những sự thiệt thòi và bất hạnh của những nhóm người thiểu số sống trên nước Mỹ. Nhưng có những nhóm người lợi dụng việc biểu tình để thừa cơ cướp phá các cửa hiệu và lấy trộm những món đồ đắt tiền. Con nghĩ sao về việc làm của những nhóm người này?
(Gợi ý: Mẹ thấy nể phục những người xuống đường bảo vệ và đòi công lý cho những người yếu thế trong xã hội. Mẹ thấy tội nghiệp cho những ai cướp phá kia bởi họ có thể sinh ra thiếu may mắn bị kỳ dị, phân biệt và lạm dụng, họ cũng không được cha mẹ hay thầy cô và xã hội quan tâm và giúp họ thoát ra sự cán dỗ của những kẻ xấu. Có người xấu biết mình làm điều xấu, có người xấu không ý thức và nhận ra họ đang làm điều không hay. Họ cần được giúp đỡ con ạ!)
– Cho con đọc một bài báo và cùng con phân tích thông tin và cách viết.
(Gợi ý: Ví dụ một bài báo mở đầu như sau: “Cả nước Mỹ đang biểu tình và hỗn loạn vì cái chết của một người da đen bị cảnh sát ngộ sát….”. Hãy phân tích câu sau để xem tác giả có gặp phải bất kỳ lỗi diễn đạt nào không nhé! Cụ thể, con nghĩ sao về việc tác giả dùng từ “cả nước Mỹ” trong câu trên? Con có tin rằng hơn 300 triệu người trên nước Mỹ không đi làm, không đi học, không ở trong nhà…mà tất cả đổ ra đường biểu tình và gây hỗn loạn? Nếu không thể có chuyện đó xảy ra thì tác giả nên viết rõ hơn thế nào? Những nhóm người đấu tranh đòi những thay đổi cần thiết và công bằng cho những người da màu và các nhóm thiểu số yếu thế khác? “Cả nước Mỹ” hay nhiều thành phố ở Mỹ? Hãy nhớ những lỗi như vậy và tránh gặp phải khi còn viết nhé.Từ ngữ trong văn viết đòi hỏi sự chính xác và rõ ràng để mang đến thông tin chính xác cho người đọc. Sự không rõ ràng trong cách viết không những dẫn đến nhiều hiểu nhầm cho người đọc và đôi khi còn đem lại hậu quả xấu cho người viết.
Nếu các con ở lứa tuổi lớn hơn với nhận thức tốt hơn, cha mẹ có thể khơi gợi để con tìm hiểu và làm quen với các khái niệm trừu tượng hơn như: Đặc quyền (Privilege), (Bất) công bằng ((in)justice), phân biệt chủng tộc (racial discrimination), Bắt nạt (bullying), Người đứng nhìn thấy ai đó bắt nạt/bị bắt nạt mà không nói hay làm gì (bystander), Định kiến (Prejudice), equality vs equity, Segregation, diversity, gap, bias, partisanship, abuse, crime, teasing, minority, violation, slave, color blind, socioeconomic status…và rất rất nhiều khái niệm khác.
Hãy tin mình, “những đứa trẻ không bao giờ là quá nhỏ để nói về chủng tộc” và về nhiều vấn đề tưởng chừng chỉ người lớn mới có thể hiểu và thảo luận. Tuỳ thuộc vào tuổi của các con, chúng ta sẽ có những chủ đề và cách tiếp cận phù hợp, dẫn dắt con tới những vấn đề và những câu hỏi để con tư duy đa chiều.
Và hãy tin mình, các con không cần phải suy nghĩ quá lâu để trả lời đúng điều mà bạn muốn nghe đâu. Chỉ là chúng ta, những bậc làm cha làm mẹ, nghĩ gì về vấn đề đang nói và chúng ta có tạo cơ hội để con nói và suy ngẫm về điều CÓ THỰC kia một cách nghiêm túc hay không mà thôi. Như cô bạn Laura của mình đã chia sẻ: nói chuyện để con nhân thức và hiểu về một vấn đề là bước khởi đầu tuyệt vời rồi, nhưng sau đó hãy cùng thảo luận về hành động phù hợp với lứa tuổi và khả năng của con nhé!
